Procedura tranzytu – co to jest tranzyt, jakie są jego rodzaje i na czym polega ten proces?
Tranzyt w kontekście Transportu, Spedycji i Logistyki (TSL) odnosi się do przewozu towarów przez terytoria innych państw, mając na uwadze ułatwienie wymiany handlowej. Głównym celem tego mechanizmu jest usprawnienie logistyki transportowej poprzez ograniczenie biurokracji celnej i administracyjnej związanej z transportem. Procedura tranzytu zakłada przemieszczanie towarów pod nadzorem, wyłączając konieczność ponoszenia dodatkowych opłat (należności celnych, podatku akcyzowego, podatku VAT i innych).
Spis treści
Co to jest tranzyt? – Tranzyt definicja
Tranzyt, co to jest? W transporcie międzynarodowym pojęcie tranzytu jest stosunkowo stare i sięga czasów handlu morskiego, karawan Jedwabnej Drogi oraz innych historycznych szlaków handlowych. Pierwsze zorganizowane systemy tranzytowe i procedury zaczęły się kształtować w miarę rozwoju międzynarodowego handlu. Po II Wojnie Światowej, aby uprościć skomplikowane procedury na granicach i umożliwić swobodniejszy przepływ, wprowadzono procedurę tranzytu. Istotnie przełożyło się to na rozwój handlu i rynku usługowego w Europie.
| Paczka w tranzycie… Części samochodowe z Turcji trafiają do Niemiec przez kilka państw UE. Procedura T1 pozwala na swobodny przejazd przez Bułgarię, Węgry i Austrię bez opłat celnych po drodze. To właśnie wolność tranzytu – możliwość przewozu towarów przez kraje pośrednie bez zbędnych formalności i barier. |
Procedury tranzytu obowiązujące w łańcuchu dostaw
Procedury tranzytu przyczyniając się do efektywnego funkcjonowania łańcuchów dostaw oraz ułatwiając wymianę handlową między państwami. Kluczowym elementem tych procedur jest staranne przygotowanie dokumentacji celnej, której celem jest zgłoszenie i uwzględnienie wszystkich niezbędnych informacji dotyczących towarów. W przypadku tranzytu międzynarodowego takie dokumenty jak karnety TIR czy procedury T1 i T2 pełnią istotną funkcję (dzięki tym dokumentom tranzyt towarów odbywa się bezproblemowo). Ponadto, procedury tranzytu uwzględniają określenie tras, na których może odbywać się transport, oraz wymagania dotyczące przejść granicznych. Warto zauważyć, że zasady tranzytu różnią się w zależności od rodzaju towarów i krajów uczestniczących, co wymaga od przedsiębiorców i przewoźników szczególnej uwagi i znajomości przepisów.
Zasady tranzytu obowiązujące na świecie
W przypadku naruszenia zasad tranzytu możliwe są sankcje finansowe. Zanim towar wejdzie na trasę tranzytu, musi zostać zgłoszony organom celnym kraju początkowego i tranzytowego. W tym procesie określane są wszystkie niezbędne informacje dotyczące przewożonego ładunku. Po zakończeniu trasy tranzytu przewoźnik lub przedsiębiorca jest zobowiązany do zgłoszenia zakończenia procedury organom celnym. W tym momencie dostarczana jest pełna dokumentacja końcowa, potwierdzająca dostarczenie towaru na miejsce docelowe.
Magazyn tranzytowy w procedurze celnej
W handlu międzynarodowym często zdarza się, że towar musi chwilowo „zaczekać” na kolejny etap podróży – właśnie wtedy przydaje się magazyn tranzytowy. To miejsce, które umożliwia przemieszczanie towarów w ramach procedury tranzytu bez konieczności natychmiastowego złożenia zgłoszenia celnego i uiszczenia opłat. Towary mogą być tam czasowo przechowywane, np. w oczekiwaniu na dalszy transport do kraju przeznaczenia, kompletowanie dokumentów lub zmianę środka transportu. Warunkiem jest brak ingerencji w ładunek – nie może być otwierany ani przetwarzany, a cały proces odbywa się pod nadzorem celnym.
Magazyny tranzytowe wspierają swobodny przepływ towarów i płynny przewóz towarów między państwami, zwłaszcza przy logistyce multimodalnej, gdzie ładunek np. przypływa statkiem, a dalej jest przewożony koleją lub ciężarówką.
Jakie są rodzaje tranzytu? Szczegółowe omówienie
W handlu tranzytowym krajów niezwykle istotne jest zapewnienie sprawnego i bezpiecznego przemieszczania towarów przez terytoria państw trzecich. Transport tranzytowy pozwala na przewóz ładunków bez konieczności ich odprawy celnej na każdym odcinku drogi. Właśnie dlatego rozwinięto różne formy tranzytu, które umożliwiają legalne i uproszczone przewożenie towarów przez terytorium kraju tranzytowego, często z ograniczeniem opłat celnych lub nawet bez konieczności uiszczenia opłat do momentu dotarcia do miejsca docelowego.
Rodzaje tranzytu – takie jak zewnętrzny, wewnętrzny, bezpośredni czy pośredni – różnią się zakresem dokumentacji, statusem celnym towaru i trasą przewozu. Znajomość tych procedur to klucz do efektywnego planowania międzynarodowego transportu drogowego, zgodnie z przepisami, takimi jak konwencja o handlu tranzytowym czy system TIR stosowany w międzynarodowym transporcie drogowym.
Tranzyt pośredni i tranzyt bezpośredni
Czym jest tranzyt bezpośredni i pośredni? Tranzyt towarów może być bezpośredni, gdzie towar jest przewożony bezpośrednio z punktu A do punktu B, lub pośredni, gdzie ładunki są składowane w kraju tranzytowym przez pewien okres, np. ze względu na zmianę środka transportu. Tranzyt pośredni może być stosowany w różnych kontekstach, na przykład w przypadku zmiany środków transportu, np. z morskiego na lądowy. Istnieje również koncepcja tranzytu bezpośredniego, gdzie towary są przemieszczane bezpośrednio z punktu początkowego do punktu docelowego, bez przechowywania czy zmiany środków transportu pośredniczących. Wybór między tranzytem bezpośrednim a tranzytem pośrednim zależy od rodzaju towarów, odległości, czasu dostawy, kosztów i preferencji logistycznych przedsiębiorstwa.
| Cechy | Tranzyt Pośredni | Tranzyt Bezpośredni |
| Obszar Transportu | Przemieszczanie towarów z przeładunkiem lub zmianą środka transportu | Przemieszczanie towarów bez przeładunku – jednym środkiem transportu lub w jednym ciągu |
| Podmioty Uczestniczące | Wielu przewoźników, różne ogniwa łańcucha dostaw | Jeden przewoźnik lub jeden ciąg transportowy |
| Formalności Celne | Możliwe dodatkowe zgłoszenia celne przy przeładunkach lub zmianach środka transportu | Uproszczone – jedna odprawa i mniej punktów kontroli |
| Dokumentacja | Oddzielne dokumenty dla każdego odcinka trasy lub przewoźnika | Jednolity zestaw dokumentów obejmujący całą trasę |
| Trasy Tranzytu | Trasa podzielona na etapy z miejscami przeładunku lub przejścia między środkami transportu | Trasa ustalona od początku do końca bez przystanków logistycznych |
| Opłaty Celne | Możliwe dodatkowe koszty związane z obsługą kolejnych etapów transportu | Opłaty jednorazowe lub uproszczone |
| Kontrola Celnoskarbowa | Częściej – przeładunki mogą wymagać dodatkowej kontroli lub plombowania | Rzadziej – towary nie są fizycznie rozładowywane i są łatwiejsze do monitorowania |
| Czas Przejścia Granic | Zwykle dłuższy – czasochłonne operacje logistyczne i koordynacja transportu | Zwykle krótszy – mniej operacji logistycznych i formalności |
Tranzyt wewnętrzny i tranzyt zewnętrzny
Najczęściej omawianym rodzajem jest transport zewnętrzny i wewnętrzny. Procedura tranzytu zewnętrznego (procedura T1) dotyczy transportu nieunijnych towarów i wymaga skomplikowanych formalności celnych. W procesie tranzytu zewnętrznego każdy kraj tranzytowy może mieć indywidualne wymagania oraz stawki celne, co sprawia, że konieczne jest przestrzeganie specyficznych regulacji każdego państwa. T1 stanowi zatem kompleksową procedurę wymagającą starannej dokumentacji i formalności celnych, które muszą zostać uregulowane przed przemieszczeniem się towarów przez granice. Kierowcy i przewoźnicy muszą przestrzegać określonej trasy tranzytu, zazwyczaj zdefiniowanej w dokumentach celnych. Odbieganie od określonej trasy może prowadzić do sankcji i problemów w procesie. Tranzyt wewnętrzny (procedura T2) odnosi się do przemieszczania towarów unijnych na obszarze celnym UE lub do kraju objętego umową, gdzie transport opiera się na jednym dokumencie celnym. W praktyce oznacza to, że towary mogą swobodnie przemieszczać się między krajami UE, co sprzyja efektywności handlu, skraca czasy dostaw i eliminuje zbędne biurokratyczne obciążenia.
| Cechy | Tranzyt Zewnętrzny | Tranzyt Wewnętrzny |
| Obszar Transportu | Przemieszczanie towarów między krajami nieobjętymi umowami handlowymi | Przemieszczanie towarów w obrębie Unii Europejskiej lub do krajów objętych umowami handlowymi |
| Podmioty Uczestniczące | Towary nieunijne, nieobjęte wspólnymi umowami handlowymi | Towary unijne, objęte wspólnymi umowami handlowymi |
| Formalności Celne | Skomplikowane formalności celne, obejmujące zgłaszanie towarów, stawki celne i opłaty w każdym kraju tranzytowym | Znacznie uproszczone formalności celne, związane z przemieszczaniem towarów w ramach jednolitego rynku UE |
| Dokumentacja | Używanie procedur T1, skomplikowana dokumentacja celna dla każdego kraju tranzytowego | Używanie procedur T2, jedna dokumentacja celna obejmująca przemieszczanie towarów na obszarze UE |
| Trasy Tranzytu | Określone i różniące się w zależności od każdego kraju tranzytowego | Wyznaczone w ramach jednolitego rynku UE, bez konieczności przekraczania granic celnych wewnętrznych |
| Opłaty Celne | Opłaty celne uzależnione od polityki handlowej każdego kraju tranzytowego | Opłaty celne oparte na jednolitych stawkach w ramach UE, z ograniczonymi różnicami między krajami |
| Kontrola Celnoskarbowa | Większa liczba kontroli celnoskarbowych w każdym kraju tranzytowym | Mniejsza liczba kontroli celnoskarbowych, dzięki jednolitemu rynkowi UE |
| Czas Przejścia Granic | Często dłuższe, ze względu na bardziej skomplikowane procedury celne | Zwykle krótsze, dzięki jednolitemu rynkowi UE i uproszczonym formalnościom |
Procedura TIR
Procedura TIR (Transport Internationaux Routiers) dotyczy wyłącznie transportu drogowego, gdy towary są przemieszczane między co najmniej dwoma obszarami celnymi poza Unią Europejską. Wykorzystuje międzynarodowy system gwarancyjny oparty na sieci krajowych stowarzyszeń poręczających. Procedura zakłada możliwość zmiany środka transportu; jednak ładunek musi dotrzeć do miejsca przeznaczenia transportem drogowym. Podstawowym prawodawstwem procedury TIR jest Konwencja celna dotycząca międzynarodowego przewozu towarów na podstawie karnetów TIR (Konwencja TIR z 1975 r.) sporządzona w Genewie dnia 14 listopada 1975 r. Co ważne, w lutym 2020 r. kraje przyjęły przepisy stanowiące podstawę prawną dla funkcjonowania bez dokumentów papierowych Konwencji Narodów Zjednoczonych TIR (tzw. eTIR) – jedynego globalnego systemu tranzytu celnego, ułatwiającego handel oraz płynny i bezpieczny przepływ towarów przez granice.
ATA – Odprawa czasowa
Karnet ATA jest karnetem do odprawy czasowej towarów i eliminuje skomplikowaną procedurę celną. Jest to dokument celny używany do czasowego wywozu, tranzytu oraz odprawy czasowej towarów do określonych celów. Towary mogą być używane do wystaw, ekspozycji, targów i próbek handlowych. Organy celne akceptują karnety ATA zgodnie z zakresem zastosowania, który ratyfikowały. Towary nie mogą przechodzić żadnych zmian, gdy znajdują się w kraju czasowego przywozu. Karnety ATA nie obejmują artykułów łatwo psujących się lub konsumpcyjnych, towarów przeznaczonych do przetworzenia lub naprawy ani niektórych środków transportu. Karnet ATA to międzynarodowy dokument celny, który pozwala na bezcłowy i wolny od podatku czasowy import towarów na okres do jednego roku.
Konwencja CMR, a procedura tranzytowa
W procedurach tranzytowych bardzo pomocna jest także konwencja CMR. Konwencja CMR jest umową międzynarodową dotyczącą przewozu drogowego towarów. Konwencja w swoim założeniu ujednolica dokumentację przewozową. Dotyczy komercyjnego przewozu towarów w stosunkach międzynarodowych. Zasady obowiązują pod warunkiem, że co najmniej jeden kraj (kraj wysyłki lub przeznaczenia) przystąpił do Konwencji CMR. Należy zaznaczyć, że dotyczy to wyłącznie przewozów wykonywanych na podstawie umowy przewozu samochodami, pojazdami przegubowymi, naczepami i przyczepami. Konwencja została podpisana w 1956 roku w Genewie, w naszym kraju ratyfikowana w 1962 roku. Konwencja obowiązuje z mocy prawa, dotyczy przewozów komercyjnych, co ważne, przewoźnik nie może zmienić jej postanowień umową. Ma ona zastosowanie do całego przewozu towarów. Tak więc każdy przewoźnik, który bierze udział w międzynarodowym transporcie towarów pojazdami drogowymi, będzie podlegać konwencji. Ustalenia obejmują towary wjeżdżające do Polski, jak i wyjeżdżające z kraju.
| Tranzyt w Polsce… Czy wiesz, że Polska odgrywa kluczową rolę w Nowym Jedwabnym Szlaku? Przez terminale w Małaszewiczach, Brzesku czy Sławkowie przejeżdżają tysiące kontenerów z Chin do Europy Zachodniej. To właśnie Polska jest najczęściej pierwszym punktem wjazdu do Unii Europejskiej dla pociągów towarowych z Azji. Dzięki położeniu na styku Wschodu i Zachodu, nasz kraj stał się jednym z najważniejszych ogniw międzynarodowego tranzytu kolejowego. |
Niezawodne zarządzanie tranzytem z GlobKurier.pl
Potrzebujesz wsparcia w zakresie usług transportowych? W ofercie międzynarodowej platformy transportowej GlobKurier.pl znajdziesz usługi zapewniające kompleksowe wsparcie procesów spedycyjnych w Twojej firmie. GlobKurier Forwarding, nasza dedykowana usługa, umożliwia transport ładunków dedykowanych i specjalistycznych do niemal wszystkich krajów na świecie. W ramach tej usługi współpracujemy z renomowanymi przewoźnikami, takimi jak Rohlig SUUS Logistics, Hellmann Worldwide Logistics czy DHL Fracht. Realizujemy frachty drogowe zarówno w Europie, jak i Azji, oferując indywidualne rozwiązania transportowe dostosowane do Twoich potrzeb i parametrów towaru. Sprawdź nasze usługi transportowe i spedycyjne.
Przewozy tranzytowe towarów – podsumowanie
- Czy tranzyt jest tym samym co eksport lub import? Nie. Tranzyt towarów to ich czasowe przemieszczanie przez terytorium jednego lub kilku krajów bez wprowadzenia ich do obrotu handlowego.
- Czy w tranzycie trzeba płacić cło? Zazwyczaj nie. Jedną z głównych zalet tranzytu jest brak konieczności uiszczenia opłat celnych w krajach pośrednich. Cło płaci się dopiero w kraju przeznaczenia.
- Jakie dokumenty są potrzebne do tranzytu? Najczęściej wymagany jest dokument T1 (dla towarów spoza UE) lub T2 (dla towarów unijnych), a także zgłoszenie tranzytowe w systemie NCTS.
- Co się stanie, jeśli towar nie dotrze do miejsca docelowego? W przypadku naruszenia warunków tranzytu – np. zniknięcia ładunku lub złamania plomby celnej – mogą zostać nałożone sankcje finansowe. Odpowiedzialność ponosi przewoźnik lub zgłaszający
- Czym różni się tranzyt wewnętrzny od zewnętrznego? Tranzyt zewnętrzny dotyczy towarów spoza UE, które przemieszczają się przez terytorium unijne. Wewnętrzny to przewóz towarów unijnych w ramach jednolitego rynku, bez granic celnych wewnętrznych.
Szukaj artykułu
Najpopularniejsze tematy
