Fumigacja – co to jest i na czym polega?

Wysyłasz towar za granicę? Uważaj, bo jedna niecertyfikowana paleta może zatrzymać cały kontener. Eksport to nie tylko pakowanie i wysyłka. To również formalności, których niedopilnowanie może kosztować więcej niż sama dostawa. Jednym z najczęstszych powodów zatrzymań na granicy (zwłaszcza poza UE) jest brak fumigacji.

Co to jest fumigacja?

Fumigacja to gazowa metoda dezynfekcji i deratyzacji. Polega na celowym użyciu gazu. Najczęściej stosuje się fosforowodór, metylobromek albo siarkowodór. Celem jest eliminacja szkodników, takich jak owady, gryzonie czy grzyby. Zabieg obejmuje ładunki, maszyny, kontenery, budynki magazynowe i palety. Fumigacja ma duże znaczenie w logistyce i e‑commerce – zwłaszcza przy transporcie międzynarodowym. Dotyczy to żywności, produktów roślinnych i detali precyzyjnych. Dzięki niej można zadbać o higienę i spełnić wymagania fitosanitarne kraju importera.

Jak działa proces fumigacji?

• Najpierw przeprowadza się kontrolę i oszacowanie zagrożeń – sprawdza się obecność szkodników, wilgotność czy możliwość penetracji gazu.
• Następnie szczelnie zamyka się strefę fumigacyjną (np. kontener, halę, opakowanie).
• Podaje się dawkę gazu (np. fosforowodór w formie tabletki lub granulatu).
• Gaz działa przez określony czas – od kilku godzin do kilku dni, w zależności od rodzaju szkodnika, temperatury, wilgotności i wielkości fumigowanego ładunku.
• Po zakończeniu procesu odgazowuje się przestrzeń, sprawdza stężenie gazu i dopiero wtedy można bezpiecznie otworzyć fumigowaną przestrzeń.

Przydaje się do niwelowania ryzyka zarażenia partii eksporterów polskich – np. drewna, ziaren zbóż, butelek z produktami spożywczymi – gdyż niektóre kraje (np. Australia, USA, Japonia) wymagają spełnienia warunku fumigacji przed dopuszczeniem do importu.

Korzyści stosowania fumigacji:

• Usuwa szkodniki nawet z trudno dostępnych miejsc, np. drewna czy kontenerów.
• Jest skuteczniejsza niż konwencjonalne opryski.
• Zmniejsza ryzyko odrzucenia przesyłki na granicy, co może wiązać się z kosztami zwrotu czy zniszczenia.
• Dla branży e‑commerce to przewaga konkurencyjna – gwarantuje bezpieczeństwo i kompletność dostaw.
• Niektóre z organizmów uznawanych za kwarantannowe są niewidoczne gołym okiem – np. nicienie czy zarodniki grzybów. Dlatego nie wystarczy „czysta” paleta – liczy się zgodność z normami, nie tylko wizualna ocena.

Przepisy

Fumigacja podlega regulacjom zarówno międzynarodowym, jak i krajowym.

Prawo międzynarodowe – IPPC i ISPM‑15:

Międzynarodowa Konwencja Ochrony Roślin (IPPC – International Plant Protection Convention) opracowała Standard Fitosanitarny ISPM‑15, który wymaga fumigacji (lub innej obróbki termicznej) drewnianych materiałów opakowaniowych stosowanych w transporcie międzynarodowym (palety, ramy, kantówki).

Palety z oznaczeniem „HT” (Heat Treated) lub „MB” (Methyl Bromide treatment) oraz znakiem IPPC są dopuszczone do międzynarodowego obrotu bez dodatkowej fumigacji po spełnieniu standardów ISPM‑15.

Prawo polskie i UE:

Rozporządzenie Komisji (UE) 2019/2072 oraz polskie przepisy wykonawcze do Ustawy o ochronie roślin nakładają obowiązek zwalczania organizmów kwarantannowych oraz dopuszczają stosowanie fumigacji przez zakłady posiadające decyzję zezwalającą.

Operator fumigacyjny musi mieć uprawnienia (certyfikację, ubezpieczenie, potwierdzenie kompetencji pracowników) oraz sprzęt spełniający normy: szczelne pomieszczenia o odpowiednim ciśnieniu oraz urządzenia do pomiaru stężenia gazu.

Kto odpowiada za prawidłowy przebieg fumigacji?

• Eksporter – musi dostarczyć dokumenty potwierdzające zastosowaną metodę (np. certyfikat, protokół fumigacji).
• Firma fumigacyjna – wykonuje zabieg i przekazuje dokumentację; ma obowiązek stosować się do zaleceń IPPC i ISPM.
• Służby fitosanitarne – podczas kontroli sprawdzają, czy opakowania i ładunki spełniają wymogi.

Niezastosowanie się do tych przepisów może doprowadzić do: zwrotu przesyłki, konfiskaty towaru, grzywien, a nawet nałożenia zakazu eksportu

Jak uzyskać certyfikat fumigacji IPPC? Krok po kroku

Chcesz legalnie przeprowadzać fumigację i oznaczać opakowania zgodnie ze standardem ISPM-15 (np. znak IPPC + kod HT lub MB)? Musisz najpierw uzyskać zgodę od państwowej instytucji – Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa (WIORiN). Co trzeba zrobić?

1. Złóż wniosek do WIORiN

W piśmie opisz swój zakład, wskaż używany sprzęt, procedury bezpieczeństwa oraz podaj listę pracowników i ich obowiązki. Im konkretniej, tym lepiej – inspektorzy będą to później sprawdzać.

2. Przygotuj się na audyt

Po złożeniu wniosku WIORiN odwiedzi zakład i sprawdzi:

• czy pomieszczenia są szczelne,
• czy wentylacja i sprzęt do pomiaru gazu działają prawidłowo,
• czy masz gotowe procedury na czas odgazowania,
• czy zespół zna procedury IPPC i działa zgodnie z przepisami.

3. Przeszkol swój zespół

Każda osoba zaangażowana w fumigację musi mieć ważne szkolenie z:

• obsługi fumigantów,
• zasad bezpieczeństwa,
• ochrony środowiska.

Bez tego nie przejdziesz dalej.

4. Odbierz decyzję

Jeśli wszystko się zgadza, WIORiN wyda Ci decyzję tzw. „suszarniano‑fumigacyjną”. Od tego momentu możesz legalnie wykonywać zabiegi fumigacji i oznaczać opakowania zgodnie z ISPM-15.

5. Wystawiaj certyfikaty do każdej przesyłki

Każdy zabieg musisz udokumentować. Wystawiasz wtedy protokół fumigacji, który zawiera m.in.:

• dane zakładu,
• co zostało fumigowane, w jakiej ilości i jakim gazem,
• czas działania,
• warunki środowiskowe,
• podpis osoby z uprawnieniami.

Taki dokument często jest wymagany przez służby celne lub przez odbiorców – zwłaszcza w handlu międzynarodowym, np. przy eksporcie produktów spożywczych czy roślinnych.

Fumigacja palet i kontenerów – które opakowania są zwolnione z fumigacji?

W praktyce przygotowania przesyłek eksportowych warto dokładnie sprawdzić, które opakowania są objęte wymaganiem fumigacji, a które nie:

Zwolnione z fumigacji (zgodnie z ISPM‑15):

• Palety oraz opakowania drewniane obrobione termicznie (HT – „Heat Treated”) lub fumigowane metylobromkiem (MB) i opatrzone oznaczeniem oraz logo IPPC.
• Budki, palety wielokrotnego użytku wykonane z tworzyw sztucznych, metalu lub kartonu – nie wymagają fumigacji, o ile nie zawierają elementów drewnianych.

Wymagające fumigacji:

• Palety i materiały drewniane niecertyfikowane, wykonane bez odpowiedniego przygotowania HT/MB. Wówczas są traktowane jako nieprzetworzone materiały opakowaniowe – wymagają fumigacji przed eksportem.
• Tzw. palety importowane spoza UE – jeśli nie mają oznak IPPC, służby mogą odmówić ich wjazdu na terytorium UE lub wymagać fumigacji.

Kontenery:

• Stalowe kontenery wymagają fumigacji tylko wtedy, gdy ich wnętrze lub konstrukcja zawiera drewniane elementy (np. skrzynki, listwy, zamocowania towaru). Wtedy całość lub tylko elementy drewniane muszą być poddane fumigacji.
  Takie kontenery powinny mieć protokół lub certyfikaty, np. stwierdzające brak ryzyka szkodników – zwłaszcza w transporcie roślinnym i spożywczym.

Przykład:

Polska firma ogrodnicza eksportuje cebulki kwiatowe do Kanady. Ładunek pakowany jest w drewniane skrzynki ustawione na niecertyfikowanych paletach z lokalnego tartaku. Firma nie wiedziała, że palety nie mają oznaczenia IPPC. Towar dociera do portu w Montrealu, gdzie służby fitosanitarne stwierdzają brak wymaganego certyfikatu fumigacji.

W efekcie:

• przesyłka zostaje zatrzymana,
• eksporter musi opłacić koszt rewizji i fumigacji na miejscu (kilka tysięcy dolarów),
• dodatkowo otrzymuje ostrzeżenie – przy powtórzeniu naruszenia grozi mu wpis na czarną listę importerów.

Gdyby zastosowano certyfikowane palety HT lub MB, wystarczyłby protokół z polskiego zakładu fumigacyjnego i przesyłka przeszłaby odprawę bez problemów.

Fumigacja w praktyce eksportowej

Fumigacja jest nieodzownym elementem międzynarodowej logistyki, szczególnie przy przewozie produktów rolnych, drewnianych i spożywczych. Dzięki procedurom IPPC i ISPM‑15 minimalizuje ryzyko odrzucenia przesyłki, zapewnia zgodność z regulacjami importerów i utrzymuje ciągłość łańcucha dostaw. Właściwa certyfikacja, stosowanie zaufanych firm fumigacyjnych oraz wiedza, które opakowania tego wymagają, to klucz do sprawnej i bezproblemowej odprawy towarowej.

Eksport bez problemów? Z Globkurier.pl to możliwe

Jeśli planujesz wysyłkę towarów poza granice kraju, pamiętaj, że odpowiednie przygotowanie opakowań i dokumentów to podstawa. W Globkurier.pl nie tylko zamówisz transport międzynarodowy w atrakcyjnej cenie, ale też skonsultujesz się z ekspertami, którzy podpowiedzą, czy Twoja przesyłka wymaga fumigacji i jak ją przygotować zgodnie z przepisami. Dzięki temu unikniesz kosztownych opóźnień i zabezpieczysz cały łańcuch dostaw.

Fumigacja – co to – najczęściej zadawane pytania (FAQ)

• Co to jest fumigacja?
  Fumigacja to metoda dezynfekcji i zwalczania szkodników za pomocą specjalistycznych gazów. Stosuje się ją m.in. do palet, kontenerów i ładunków eksportowych, aby spełnić wymogi fitosanitarne krajów importujących.
• Kiedy fumigacja jest obowiązkowa?
  Najczęściej przy eksporcie towarów poza UE, jeśli używasz drewnianych palet lub opakowań, które nie mają certyfikatu IPPC zgodnego ze standardem ISPM-15.
• Jak wygląda proces fumigacji?
  Ładunek lub opakowania umieszczane są w szczelnej strefie, gdzie podaje się gaz (np. fosforowodór). Po określonym czasie następuje odgazowanie i wystawienie certyfikatu fumigacji.
• Czy każda paleta wymaga fumigacji?
  Nie. Palety oznaczone symbolem IPPC oraz skrótem „HT” (obróbka termiczna) lub „MB” (fumigacja metylobromkiem) są zwolnione z dodatkowej fumigacji, jeśli spełniają normy ISPM-15.
• Kto może legalnie przeprowadzać fumigację?
  Tylko firmy posiadające decyzję Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa (WIORiN), odpowiednie przeszkolenie i certyfikację.
• Co grozi za brak fumigacji przy eksporcie?
  Zatrzymanie towaru na granicy, koszty przymusowej fumigacji, a nawet zakaz eksportu przy powtarzających się naruszeniach.